Depresja, zaburzenia depresyjne – wszystko o depresji

Depresja jest jedną z najpopularniejszych chorób psychicznych należącą do grupy zaburzeń afektywnych. Depresja jako jedna z nielicznych chorób charakteryzuje się stosunkowo prostymi do zdiagnozowania objawami, a do najczęściej występujących objawów depresji klasyfikujemy znacząco obniżony nastrój, zdecydowanie obniżenie napędu psychoruchowego a także, zaburzenia rytmów okołodobowych i często występujące lęki. Ze względu na zaawansowanie oraz rodzaj depresji rozróżniamy kilka ich rodzajów.

Najpopularniejsze typy depresji

Najpopularniejszym rodzajem depresji jest depresja epizodyczna inaczej zwana jako epizody depresyjne. Czas trwania depresji epizodycznej nie przekracza dwóch lat i jako jedna z nielicznych diagnozowana jest na podstawie mocnych objawów w początkowej fazie depresji. Wśród gatunków depresji rozróżniamy również zaburzenia depresyjne nawracające. Zaburzenia depresyjne nawracające charakteryzują się powtarzającymi epizodami depresji, które najczęściej występują bez objawów wzmożonego nastroju, a także zwiększonej energii w przeszłości. Najlepiej na temat tego rodzaju objawów możemy dowiedzieć się na podstawie innej choroby z grupy zaburzeń afektywnych zwaną jako mania. W przypadku tej grupy zaburzeń depresyjnych rozróżniamy jeszcze dwa mniejsze typy.

Pierwszym z nich jest depresja endogenna. Ta depresja jest jedną z nielicznych umiarkowanych biologicznie. Jest to typowa depresja uznawana jako depresja duża oraz epizodzie depresyjnym o znaczącym nasileniu. Drugim rodzajem jest depresja reaktywna. Depresja reaktywna jest rozpoznawana jako depresja egzogenna, a powstała w skutek poprzedzającego stresującego zdarzenia. Warto w tym miejscu przytoczyć, że wielu naukowców twierdzi, że jedna jaki druga depresja jest tą samą depresją jednobiegunową, jednak podział istnieje na poziomie depresji ostrej oraz łagodnej. Wśród popularnych typów depresji znajduje się również depresja przewlekła, która rozpoznawana jest również pod synonimem dystymia. Ta depresja trwa dłużej niż dwa lata, której remisja jest krótsza niż dwa miesiące. Diagnozując typ depresji nie możemy również zapomnieć o depresji schizofrenicznej. Ta depresja przejawia się bezpośrednio po psychozie schizofrenicznej, gdzie objawy schizofreniczne jeszcze występują ale nie dominują w diagnostyce klinicznej.

Charakterystyka depresji dużej

Do scharakteryzowania depresji dużej wykorzystywane są kryteria według DSM-IV. Poniżej przedstawiliśmy najczęściej występujące objawy depresji, a do jej prawidłowego zdiagnozowania u chorego muszą występować przynajmniej pięć z puli podanych, aby stwierdzić zaburzenie depresyjne. Czas obserwacji chorego oraz występowanie najistotniejszych objawów depresji to okres dwóch tygodni.

• Znaczące obniżenie nastroju, które może być powiązane z pozbyciem zainteresowania chorego, a także z brakiem odczuwania przyjemności.
• Zdecydowanie brak zainteresowania wszystkimi czynnościami powiązane z brakiem zadowolenia w z wykonywanych czynności.
• Zaburzenia apetytu – nieregularne przyjmowanie posiłków, które w konsekwencji powodują obniżenie lub wzrost masy ciała w skali miesiąca nawet o 5%.
• Stale występujące problemy z sennością lub nadmierna chęć senności.
• Zdecydowanie zwolniona lub zwiększona aktywność ruchowa.
• Stale objawiające się zmęczenie.
• Obniżenie wartej wartości a także brak poczuwania się do nieuzasadnionej winy.
• Zdecydowanie obniżona sprawność myślenia powiązane z problemami zaburzenia uwagi i koncentracji, a także brakiem możności podjęcia decyzji.
• Stale powracające myśli samobójcze, które mogą być realizowane lub nie.

Wykluczenie objawów depresji

Ze względu na element samoczynne lub organiczne należy wykluczyć kilka elementów, które mogą powodować wyżej wymienione objawy depresji. Do czynników wykluczających objawy depresji zaliczamy zaburzenie, które nim nie jest po śmierci bliskiej osoby (w sytuacji, kiedy objawy przedłużają się a dodatkowo występują myśli samobójcze, wtedy możemy podejrzewać występowanie depresji endogennej). Warto pamiętać, że w czasie depresji nie występują żadne urojenia w czasie, przed lub po zaburzeniach w okresie dwóch tygodni.

Częstotliwość występowania depresji

Depresja swoją obecnością sprawia, że nawet 10% populacji cierpi na depresję. Na depresję chorują zarówno kobiety jaki mężczyźni. Najczęściej na depresję chorują osoby w wieku pomiędzy 15, a 30 rokiem życia. Nie można wykluczyć również osób w innym wieku, gdyż na depresję chorują zarówno dzieci jaki osoby w wieku podeszłym. Zgodnie z statystykami najczęściej na depresję chorują osoby w wieku około 30 roku życia oraz 60 roku życia.

W większości przypadków, bo aż w 25%, z depresji osoba chora wyleczy się w okresie do jednego miesiąca. Średnio około połowa chorych na depresję zostanie wyleczonych w okresie do trzech miesięcy. Ze względu na fakt, iż depresja ma skłonność do nawrotów, to aż w 75% osób depresja nawróci się do dwóch lat od wyleczenia pierwszego incydentu. Niestety ale depresja rozwija się znacznie dłużej niż dwubiegunowa choroba afektywna. Depresja jest niezwykle niebezpieczna, gdyż około 15% chorych popełnia samobójstwo. Zdecydowana większość osób chorych na depresję ma myśli samobójcze (40-80%). Średnio około 20-60% chorych na depresję podejmuje próbę odebrania sobie życia.

Kryteria diagnostyczne depresji

Kolejnym elementem klasyfikacyjnym chorobę depresyjną jest klasyfikacja ICD-10. Klasyfikacja ICD-10 wymaga, aby choroba depresyjna została stwierdzona, muszą zostać rozpoznane dwa z trzech poniższych objawów depresyjnych. Pierwszym objawem w klasyfikacji ICD-10 jest zdecydowane obniżenie nastroju. Innymi elementami jakie muszą być stwierdzone to anhedonia (brak lub utrata zdolności odczuwania przyjemności) oraz zdecydowane pogorszenie zainteresowania. Trzecim elementem jest zdecydowane osłabienie wytrzymałości lub zdecydowana mniejsza ilość energii. Dodatkowo w klasyfikacji ICD-10 muszą zostać zdiagnozowane dwa lub większa ilość objawów. Najważniejsze z objawów występujących według klasyfikacji OCD-10 to zdecydowane utrudnienie w skupianiu się chorego, znacząco obniżający poziom samooceny, klasyfikowanie swojej osoby jako bezwartościowa lub poczuwanie się do win, zdecydowany pesymizm, zdecydowane zachowanie suicydalne ewentualnie autoagresywne, zaburzenia z systematycznym posiłkiem oraz zaburzenia regularnego lub systematycznego snu.

Leczenie depresji

Psychiatra, psycholog lub psychoterapeuta to lekarze, którzy powinni nadzorować postępy leczenia depresji. Dodatkowo leczenie powinno być tak nadzorowane, aby choremu nic nie groziło, a w szczególności możliwość popełnienia samobójstwa. Taki zabieg jest konieczny, gdyż niektóre z leków przyjmowanych przez chorego mogą spowodować, że chory na depresję stanie się mocniej pobudzona chęć wyrównania nastroju. W takiej sytuacji depresja może spowodować, że chory będzie jeszcze bardziej chciał popełnić samobójstwo. Zalecaną metodą leczenia depresji jest hospitalizacja. Tylko w szpitalu i pod stałą opieką lekarzy, można dobrać odpowiednie leki oraz odpowiednie dawkowanie tych leków. Rozpoczynając leczenie depresji lekarz specjalista zleca badania ogólne w celu wykluczenia innych przyczyn. W leczeniu depresji wykorzystuje się: leki przeciwdepresyjne, psychoterapię, leki normotymiczne i przeciwpadaczkowe (wymagane podczas ChAD), fototerapia, niektóre leki neuroleptyczne (Flupentiksol, Sulpiryd, Lewomepromazyna), elektrowstrząsy oraz deprywacja snu.

Leczenie depresji lekami przeciwdepresyjnymi

Leczenie depresji lekami przeciwdepresyjnymi jest zawsze odłożona w czasie jeżeli popatrzymy na czas ich działania. Działanie leków zaczyna się przeważnie po kliku dniach od rozpoczęcia terapii. Mimo rozpoczętej terapii, efekty ich działania mogą być widoczne dopiero po 4-6 tygodniach. W niektórych przypadkach leczenie depresji stosuje się neuroleptyki (np. sulpiryd), karbamazepinę, oraz hormony tarczycy. Leczenie zawsze jest tak ukierunkowane, aby nie następowały nawroty choroby. Do zapobiegania nawrotów depresji, obok soli litu stosuje się lamotryginę.

Pobieranie własnych dawek oraz własne mieszanie leków przeciwdepresyjnych może mieć poważne skutki uboczne w leczeniu depresji. Warto wspomnieć, że ze względu na budowę i metodę działania, rozróżniamy następujące grupy leków przeciwdepresyjnych: trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, leki czteropierścieniowe, leki hamujące selektywnie wychwyt serotoniny (SSRI), względnie selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny(SNRI), selektywne inhibitory MAO, inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy NDRI (bupropion), inhibitory wychwytu serotoniny blokujące receptor 5HT2 (nefazodon, trazodon), antagoniści receptorów 5HT2, alfa2, 5HT3 (mirtazapina),NaSSA, sole litu, sole magnezu, leki o innych mechanizmach działania (tianeptyna).

Depresja leczona elektrowstrząsami

Leczenie depresji elektrowstrząsami mimo swojej skuteczności jest wykorzystywana stosunkowo rzadko, a wszystko przez to, że ta metoda leczenia niesie za sobą wiele skutków ubocznych. Elektrowstrząsy sprawiają, że w mózgu wytwarza się zdecydowanie większa ilość norepinefryny oraz innych amin biogenicznych. Skutkami ubocznymi elektrowstrząsów głównie są zaburzenia pamięci. Leczenie depresji elektrowstrząsami wykorzystywana jest w przypadku leczenia bardzo głębokiej depresji.

Dieta w depresji

Leczenie depresji za pomocą diety jest jedną z nielicznych metod leczenia. Dieta bogata w omega-3 sprawia, że samopoczucie u osób cierpiących na depresję znacząco się poprawia. Wielu specjalistów uznaje, że nie tylko dieta bogata w omega-3 pozytywnie wpływa na leczenie depresji, ale również B₆, B₉ oraz B_12.

Teoretyczne modele depresji

Zaburzenia depresyjne według teorii możemy podzieli na trzy grupy: model biologiczny, psychodynamiczny oraz poznawczo-behawioralny. Według każdej z osobna teorii powstawanie depresji ma swoje podłoże, które zostały scharakteryzowane poniżej.

Model biologiczny depresji

Teoria na temat depresji w modelu biologiczny twierdzi, że depresja powstaje na skutek niedoboru amin biogennych. Hipotezą stawianą jako przyczynę powstawania zaburzeń depresyjnych jest niedobór poziomu norepinefryny (inaczej noradrenaliny, hipoteza katecholaminowa) oraz serotoniny (hipoteza serotoninowa).Farmaceutyka jest na tyle rozwinięta, że bez problemu powstały leki (np. bupropion), które są wstanie wychwycić niedobór dopaminy, a jednocześnie mające wpływ na różne postacie zaburzeń depresyjnych. Niedobór amin biogennych sprawiają, że osoba chorująca na depresję ma obniżone chęci motywacyjne. Norepinefryna (serotonina) wyprodukowana w komórce nerwowej jest uwalniana do synapsy, a w tym przypadku jest stymulowana kolejna komórka.

W procesie leczenie depresji, proces ten musi zostać powstrzymany na dwa sposoby: przez reabsorpcję do neuronu presynaptycznego ewentualnie poprzez jej zniszczenie. Stosowane leki antydepresyjne mają za zadanie spowodowanie, aby poziom norepinefryny i serotoniny nie spadał. Neuroanatomiczna uważa, że za powstawanie depresji jest odpowiedzialna prawa półkula mózgu. O tym, że depresja ma podłoże biologiczne możemy wywnioskować na wskutek: powstałych zmian fizjologicznych (często występuje u kobiet po porodzie), depresja występuje zdecydowanie często w różnych kulturach, niezwykle wysoka skuteczność leczenia depresji sposobami biologicznymi (preparatów trójpierścieniowych, inhibitorów MAO, elektrowstrząsów), depresja powstaje również u osób, które stosują nieodpowiednie leki lub przedawkowują (np. niektórych leków hipotensyjnych (szczególnie rezerpina), przeciwnowotworowych, przeciwparkinsonowskich, kortykosteroidów, niektórych neuroleptyków (np. haloperydol), estrogenów i progesteronu i niektórych antybiotyków).

Model psychodynamiczny depresji

W tym modelu twierdzi się, że depresja powstaje na wskutek powstałych w przeszłości konfliktów. Ten model powstawania depresji skupia się głównie na pewnych typach osobowości, które powstaje już w okresie dziecięcym. Psychodynamiczny model powstawania depresji głównie opiera się na zewnętrznych źródłach samooceny, gratyfikacji oraz nadawania znaczenia własnym działaniom. Istnieje również teoria, że podłożem depresji jest bezradność w osiąganiu swoich celów, gdzie najczęściej jest to spowodowane tym, że osoba chora stawia sobie niewyobrażalne i nieosiągalne cele. Dodatkowo zaburzenia depresyjne powstają wskutek silnego poczucia bezradności, najczęściej w fazie oralnej. Leczenie modelu psychodynamicznego głównie ukierunkowuje się na leczenie czynników typowych dla psychoanalizy, a podstawowym elementem terapii jest zmiana wyglądu. Sposobem leczenia w tym przypadku najczęściej są narcystyczno-oralne potrzeby miłości, opieki, akceptacji.

Model poznawczo-behawioralny depresji

Model poznawczo behawioralny depresji powstaje wskutek przyswojenia nieadaptacyjnego wzoru reagowania, a leczenie głównie opiera się na nauce zupełnie nowych umiejętności. Za cel leczenia w tym modelu powstawania depresji obiera się zmiana konkretnych zachowań i myśli, które najczęściej mogą być przyczyną powstawania depresji. W tym przypadku naj mniej rozpoznawalnym punktem depresji jest wyjaśnienie somatycznych objawów depresji. W tym modelu możemy rozróżnić jeszcze dwa mniejsze poddziały powstawania depresji a są nimi: teorie samokontroli oraz teorie oparte na pojęciu wzmocnienia. Warto jednak podkreślić, że żaden z powyższych modeli powstawania depresji nie jest w stanie wyjaśnić każde zjawisko powstawania depresji.

Wyuczona bezradność w depresji

Terminologia wyuczonej bezradności w depresji swoje początki miewa w latach 70. Wyuczona bezradność oznacza chorego, który nie jest w stanie przekonać się do swoich działań, a ich konsekwencjami. Wielu ludzi stale ćwiczą bezradność. Nauka polega na tym, aby nie reagować na wszelkiego rodzaju wzmocnień oraz wpływ na sytuację jest nieefektywna. Nauka sprawia, że ludzie są w stanie uodpornić się na obniżoną kontrolę w przyszłości. Objawy depresji mogą być również efektem wyuczonej bezradności. Dodatkowo zjawisko często bierze udział w rozwoju współuzależnienia.

Depresja jako dostosowanie

Samoświadomość została rozpowszechniona już w latach 60, kiedy prof. dr Kazimierz Dąbrowski, autor teorii dezintegracji pozytywnej, wypuścił swoją pierwszą książkę. Teoretycznie uznaje się, że nawet połowa populacji przeszła w życiu depresję. Najczęściej są to osoby w wieku dojrzewającym. Ludzie w wieku młodzieńczym stają przed licznymi decyzjami, które w większym lub mniejszym stopniu wpływają na rozwój depresji. Liczne niepowodzenia sprzyjają obniżeniu nastroju, a on zaś wpływa na obniżenie nastroju, a to uznawane jest za formę dostosowania. Złożone problemy życiowe w większości przypadków są sprzymierzeńcem młodzieży chorujących na depresję. Depresja jest jednym z głównych elementów wpływających na fakt, iż młodzież zaczyna myśleć analityczne. Dodatkowym sprzymierzeńcem depresji okazuje się odizolowanie czy utrata odczuwania przyjemności, gdyż sprawiają, że chory jest w stanie zdecydowanie łatwiej, dokładniej skupić się na swoich przemyśleniach.

Depresja wtórna do innych chorób

Ze względu na rodzaj zaburzeń depresyjnych, depresja może powstawać wtórnie w przypadku innych chorób somatycznych oraz zaburzeń psychicznych. Choroby, które mogą pośrednio lub bezpośrednio wpływać na występowanie depresji to: schizofrenia, zaburzenia lękowe, zaburzenia osobowości, zaburzenia odżywiania, otępienie, zespół Aspergera, choroba Cushinga, choroba Addisona, choroby tarczycy (zwłaszcza niedoczynność),choroby przytarczyc, choroby związane z zaburzeniami cyklu miesięcznego, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, choroba Huntingtona, uszkodzenie rdzenia kręgowego, uraz, guz oraz udar mózgu (zwłaszcza zawały lewej przedniej części), zapalenie wątroby, mononukleoza zakaźna, opryszczka, bruceloza, dur brzuszny, AIDS, kiła, choroby nowotworowe (zwłaszcza trzustki), toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów, niewydolność nerek, porfiria, niedobór niacyny, przewlekłe stany bólowe. Nie można zapomnieć, że dosłownie każda choroba, które psychologiczne lub psychicznie wpływa na cierpienie może mieć bezpośredni wpływ na powstawanie depresji.

Depresja wtórna, a zażywane substancje psychoaktywne

Liczne badania przeprowadzone w laboratoriach udowadniają, że pestycydy rolnicze mają wpływ na powstawanie depresji. Powstawanie depresji również jest uzależnione od przyjmowanych leków oraz substancji psychoaktywnych, a zaliczamy do nich: β-blokery, metyldopa, rezerpina, kortykosteroidy, tabletki antykoncepcyjne, DOPA, karbamazepina, fenytoina, benzodiazepiny, opioidy, ibuprofen, indometacyna oraz wybrane leki przeciwpsychotyczne.

Depresja jatrogenna od izotretynoiny

W wieku młodzieńczym często występującą chorobą jest trądzik, który najczęściej leczony jest izotretynoiną. Stosowanie izotrerynoniny w leczeniu trądziku ma bezpośredni wpływ na depresję. Substancja ta może powodować depresję, lęki oraz zaburzenia nastroju. Najczęściej objawy te występują podczas kuracji lub jakiś czas po jej zakończeniu. Zaprzestanie terapii nie zawsze może rozwiązać problem, a więc w warto wspomnieć, że po leczeniu tą substancją koniecznie może okazać się leczenie psychologiczne lub psychiatryczne.