Schizofrenia – objawy, przyczyny i leczenie schizofrenii

Schizofrenia jest kolejną chorobą należącą do grupy zaburzeń psychicznych z podgrupy psychoz endogennych. Zaburzenia najczęściej powstają w wieku wczesno dojrzałym. Zaburzenie najczęściej występuje u 0,4-0,6% populacji w wieku od 18 do 35 roku życia. Do rozpoznania schizofrenii przeprowadzany jest wywiad z chorym oraz obserwację jego zachowania. Niestety ale za pośrednictwem badań laboratoryjnych nie jesteśmy w stanie wykryć schizofrenię. Niestety ale do stwierdzenia schizofrenii konieczne jest wykluczenie organicznych schorzeń mózgu zaburzeń. Niestety u osób z upośledzeniem umysłu nie można rozpoznać schizofrenii badaniem ICD-10.

Schizofrenia – wstęp do choroby

Patogeneza schizofrenii jednoznacznie stwierdza, że w zaburzeniu mają znaczenie czynniki genetyczne, wczesne warunki środowiskowe, procesy socjologiczne i neurobiologiczne. Aktualnie trwają badania nad rozpoznaniem przyczyny powstawania schizofrenii, które głównie ukierunkowane są na neurobiologii. Niestety do dnia dzisiejszego nie odkryto przyczyn organicznych. Jedną z teorii jaką powstawiał Fuller Torrey wynika, że schizofrenia swoje podłoże ma już w pierwszy miesiącach życia, gdy właśnie w tym czasie młody człowiek mógł przejść infekcję wirusową.

Ze względu na fakt, iż schizofrenia objawia się nieszablonowo, to istnieje stwierdzenie, że schizofrenia to nie jest tylko jedno schorzenia, ale cała grupa określane jako psychozy schizofreniczne. Eugen Bleuler tą chorobą nazywa schizofrenie. Samo słowo „schizofrenia” oznacza „rozczepienie umysłu”. Etymologia choroby sprawia, że nazwa ta nie oznacza więcej osobowości znana jako rozdwojenie jaźni. Psychiatria działa własnymi prawami i właśnie według niej schizofrenia a dokładniej jej objawy to rozczepienie pomiędzy myśleniem, zachowaniem, emocjami, sferą motywacyjną, ekspresją emocji, przejawiające się m.in. niedostosowaniu zachowania, emocji pacjenta do sytuacji i treści jego wypowiedzi.

Za część objawów schizofrenii odpowiedzialne jest nieprawidłowe funkcjonowanie receptora dopaminergicznego D_2. Różne badania wskazują w zaburzeniu schizofrenicznym zdecydowaną aktywnością ukazuje się aktywność dopaminergiczna w szlaku mezolimbicznym mózgu. Podstawowym zabiegiem leczenia schizofrenii jest leczenie farmakologiczne. W leczeniu tym najistotniejszą rolę ogrywają leki przeciwpsychotyczne, których głównym zadaniem jest zwalnianie aktywności dopaminergicznej. Dawkowanie leków jest stopniowo zmniejszane. Warto wspomnieć, że istotne znaczenie mają atypowe neuroleptyki. Leki te stosunkowo nie powodują objawów pozapiramidowych oraz późnych dyskinez na tle wtórnej nadwrażliwości receptora D₂, niestety większość z tych leków mają swoje skutki uboczne. Głównymi skutkami ubocznymi jest negatywny wpływ na metabolizm a w efekcie zwiększa się ryzyko na otyłość, cukrzycę oraz choroby serca. W sytuacji w której pacjent zagraża życiu lub zdrowiu swojemu lub innych, chory może zostać przymusowo zamknięty w szpitalu. Czas przebywania w szpitalu znacznie się skrócił w stosunku to wcześniejszych lat.

Początkowo schizofrenia dotyka zdolności poznawcze, dodatkowo znaczące problemy występują w zachowaniu i emocjach. W przypadku, gdy schizofrenia została zdiagnozowana, istnieje ogromne prawdopodobieństwo wykrycia zaburzeń współtowarzyszących. Do zaburzeń współtowarzyszących zaliczamy takie choroby jak depresja, zaburzenia lękowe, a nadużywanie substancji psychoaktywnych w ciągu całego życia wynosi 40%. W przeciwieństwo od depresji jako choroby afektywnej, podłożem nie jest smutek, a ogarniająca pustka.

Osoby u których schizofrenia występuje w dłuższej perspektywie czasu występują problemy społeczne takie jak: długotrwałe bezrobocie, ubóstwo i bezdomność. Schizofrenia jest powodem, aż 10% samobójstw oraz największa ilość ciężkiego samookaleczenia.

Nozologiczna pozycja schizofrenii

Niestety ale nozologiczna pozycja schizofrenii nie jest wstanie określić ostatniej decyzji. Wobec etiopatogenezy schizofrenii jednostka jest więc umowna klinicznie, która porównuje podobieństwo objawów i zachowań. Z tego właśnie wynika wiele wątpliwości, do których zaliczamy:

• Schizofrenia jest chorobą czy złożoną grupą chorób o podobnych objawach? Zespół kliniczny jest uznawany za odrębną jednostkę. Zależnością w tym przypadku są nie tylko zależne przyczyny i łańcuchy zależności patogenetycznych, które prowadzą do charakterystycznego stanu klinicznego, objawy i przebieg. Od samego początku schizofrenia budziła wątpliwości przez niejednolity obraz kliniczny. Od samego początku podejrzewano, że za tą chorobą kryje się kilka zaburzeń. W praktyce podejmowano decyzję o tym, że schizofrenia jest jedną chorobą, a nie zestawem. W tym przypadku występują trzy ujęcia:

¨       ujęcie monogeniczne – jedna choroba z jednym wyzwoleniem

¨       ujęcie poligeniczne – jedna choroba z wieloma czynnikami

¨       ujęcie heterogeniczne – wiele podobnych chorób

Niestety ale wiele licznych badań do doprowadziły do sytuacji, w której można określić dokładny typ ujęcia. Najczęściej obieranym ujęciem uważa się uważa się hipotezy poligeniczną albo heterogeniczną.

• Schizofrenia jest chorobą endogenną? Choroba której nie można określić jasnych objawów.
• Czy schizofrenia jest chorobą o charakterze postępującym? W przeszłości uznawano, że istnieje defekt schizofreniczny, czyli choroba jest efektem procesu zwyrodnieniowego dotyczącego mózgu, która postępuje i wprowadza nieodwracalne zmiany w mózgu. Obecnie uznaje się, że schizofrenia jest chorobą o charakterze epizodycznym, czyli niepostępującą. Warto uwzględnić fakt, że epizodyczność może występować różnorako:

¨       Jeden epizod psychotyczny w okresie całe życia, po którego ustąpieniu nie odnotowuje się żadnych zmian postępowych medycznych jaki społecznych.

¨       Jeden epizod psychotyczny w okresie całe życia, po ustąpieniu którego teoretycznie nie widać zmian, a w praktyce są widoczne. Takie stan jest rozpoznawalny tylko przez osoby dobrze znające osobę przed chorobą. Ogólnie dla innych osoba jest zupełnie zdrowa.

¨       Jeden epizod psychotyczny w okresie całe życia, po ustąpieniu widać zmiany społeczne jaki psychologiczne.

¨       Występujące jedno do drugim w różnych okresach epizody psychotyczne, występują istotne zmiany od stanu pierwotnego.

¨       Występujące jedno po drugim w różnych okresach, gdzie po ustąpieniu występują istotne nieprawidłowości psychopatologiczne oraz społeczne.

¨       Stale występujące epizody psychotyczne.

Schizofrenia może występować również całkowicie nietypowo i nieszablonowo. Chory może utrzymywać stały kontakt społeczny jaki psychiczny, jednak problemy odkładają się na później.

Schizofrenia – epidemiologia

W szkolnictwie schizofrenia jest uznawana za chorobę na którą zapada około 1% populacji i nie ma znaczenia płeć osoby chorej. Zarówno kobiety jaki mężczyźni zapadają na schizofrenię jednakowo. W rzeczywistości statystyki wyglądają nieco inaczej. Mimo, że określa się, że schizofrenia występuje równomiernie w różnych krajach, to w rzeczywistości wygląda inaczej. Jesteśmy w stanie odnotować znaczące różnice w zachorowaniach w różnych Państwach, a nawet obszarach danego kraju. Badania J.J. McGrath z 2004 dowodzą, że schizofrenia występuje w różnicach nawet pięciokrotnych w zależności od badanych obszarów. W tym samym badaniu wyszło, że mężczyźni nawet o 1,4 razy częściej zapadają na schizofrenię niż kobiety.

W badaniach przeprowadzonych w 2002 roku w Irlandii przedstawimy jeszcze bardziej zaskakujące wyniki, z których wynika, że kobiety nawet o 7,5 razy rzadziej zapadają na schizofrenię. Dodatkowo udowodniono, że również pora roku ma znaczenia z której wynika, że w osoby urodzone w zimie i wiośnie nieco częściej zapadają na schizofrenię.

Dodatkowo warto wspomnieć, że schizofrenia bardzo często występuje rodzinnie. W szpitalach psychiatrycznych ¼ chorych to chorzy na schizofrenię, a jeszcze większa część chorych na schizofrenię nie jest świadoma choroby i nie zgłasza się z przypadłością do psychiatry.

Schizofrenia w genetyce

Liczne badania przeprowadzana od 1920 roku które zostały zakończone w roku 1978, pokazują procentową zależność zachorowania na schizofrenię w zależności od pokrewieństwa chorego i wygląda ona następująco:

• I GRUPA – bliźnięta monozygotyczne 48%, chorzy oboje rodzice 46%, bliźnięta dizygotyczne 17%, rodzeństwo, chory rodzic 17%, dzieci 13%, rodzeństwo 9%, rodzic 6%
• II GRUPA – rodzeństwo przyrodnie 6%, wnuki 5%, siostrzeńcy/bratankowie 4%, wujkowie/ciotki 2%
• III GRUPA – bliżsi kuzynowie 2%
• IV GRUPA – populacja ogólna 1%

Schizofrenia, a wiek

Schizofrenia jest uznawana za chorobę występującą głównie u osób młodych, jednak prawda jest inna, iż schizofrenia może występować u osób w każdym wieku. Najczęściej schizofrenia występuje w wieku, kiedy mamy do czynienia z kształtowaniem osobowości człowieka. Najpóźniej ujawnia się postać paranoidalna. Schizofrenia zdecydowanie szybciej powstaje u mężczyzn niżeli u kobiet. Schorzenie występuje w swojej pełnej okazałości w wieku 20-28 roku życia u mężczyzn, a u kobiet w wieku 26-32 roku życia. Schizofrenia stosunkowo rzadko powstaje w wieku dziecięcym oraz w wieku dojrzałym. Na schizofrenię dziecięcą zapada 1 na 10000 osób.

Warto wspomnieć, że autyzm dziecięcy przez lata był uznawany za schizofrenię, a obecnie jest zupełnie inną chorobą kliniczną. Mimo, że zachorowania na schizofrenię dziecięcą jest stosunkowo mało, to jednak występują nieliczne z jej objawów. Do najpopularniejszych zaliczamy dziwaczność zachowania lub mowy, atakami lęku z omamami itd.

Schizofrenia, która ujawnia się w wieku dojrzałym lub starości jest prędzej nawrotem choroby niż jej powstaniem. W tym przypadku schizofrenia mogła przejść niezauważalnie lub być spowodowana zmianami w okresie przejściowym kobiety. Dodatkowo schizofrenia może w tym przypadku nawrócić wskutek organiczny uszkodzenia mózgu.

Schizofrenia – początki choroby

Schizofrenia może powstawać na dwa sposoby. Pierwszym ze sposobów jest nagłe wystąpienie schizofrenii oraz skrycie, gdzie z miesiąca na miesiąc choroba postępuje i przy nagłym zaostrzeniu lub postępującej degradacji objawia nam schizofrenię.

Schizofrenia powstała nagle

Schizofrenia w tym przypadku objawia się nagłą zmiana zachowania. Nagle występująca choroba może objawiać się również zaburzeniami myślenia, niewłaściwa interpretacją faktów i zdarzeń, urojeniami oraz halucynacjami. Dodatkowo schizofrenia powstała nagle może mieć takie objawy jak: silne podniecenie z dominującym uczuciem lęku, osłupienie, dziwaczność zachowania czy wypowiedzi, omamy, rozkojarzenie, próby samobójstwa czy samookaleczenia, ucieczka. Leczenie neuroleptykami może okazać się niezwykle skutecznym rozwiązaniem.

Schizofrenia postępująca

W tym przypadku chory na schizofrenię zachowuje się całkiem normalnie i nierozpoznawalnie dla zachowań, a rozpoznawalne są zmiany wyczuwalne. Chory zaczyna odczuwać jakby był z innego świata. Zmiany są ciężkie do zaobserwowania, gdyż najczęściej rozpoczynają się od częstych pustych wybuchów śmiechem, poszukiwanie samotności, zaniedbywanie czynności higieny, nadmierna pobożność, porzucenie zainteresowań, obniżenie krytycyzmu itd. Ilość zmian jakie powstały sprawiają, że obserwatorzy zauważyli całkowitą zmianę, uznawaną za nienormalność. Sam chory nie jest w stanie stwierdzić dlaczego tak się dzieje. U wielu chorych na schizofrenię jesteśmy w stanie zaobserwować zaburzenia pamięci i nieadekwatność afektu. Zmiany u chorego na schizofrenię są tak dyskretne, że wiele przypadków jest nawet nie internowana za chorobę, a dopiero nawrót choroby po kilku miesiącach lub latach ujawnia nasiloną aktywność schizofrenii.

Schizofrenia, a choroba nerwicowa

Schizofrenia może mieć również podłoże pseudo nerwicowe. Na samym początku tego rodzaju schizofrenii mamy ujawniają się objawy neurasteniczne, hipochondryczne, anankastyczne czy histeryczne. W tym właśnie przypadku schizofrenia jest często mylona z nerwicą. Jedynym aspektem różniącym schizofrenię od nerwicy jest odczuwanie obcości, oraz zgłaszanie przez chorego dziwnych skarg. Mimo, że objawy mogą różnic się od siebie to schizofrenia może powodować odczuwanie pustki zaznaczeniem przewagi objawów negatywnych nad objawami wytwórczymi.

Paragnomen schizofrenii

W niektórych przypadkach schizofrenia może dać swoje przygotowanie poprzez nagły wybuch na kilka tygodni lub miesięcy przed powstaniem schizofrenii. Wówczas chory ujawnia się ze swoim nietypowym zachowaniem oraz niezgodnych z charakterem życia. Bardzo często jest to wybuch niespodziewany, całkowicie pozbawiony jakiegokolwiek oczekiwaniu. Chory nie jest w stanie wytłumaczyć się ze swojego zachowania.

Rozpoznanie i objawy schizofrenii

Niestety ale rozpoznanie schizofrenii posiada wiele rodzajów jej rozpoznawania. Praktykowane są tylko cztery podejścia klasyfikacyjne – dwa historyczne oraz dwa skodyfikowane – DSM i ICD. Podejścia historyczne niestety nie są uznawane za oficjalne, ale są jednymi z najważniejszymi badaniami, gdyż dają pełne rozeznanie dla osoby diagnozującej schizofrenię. Pozostałe dwa podejścia są zróżnicowane między sobą. Pierwsza metoda, czyli ICD, jest stosowana powszechnie oraz obowiązująca w Polsce, a druga DSM, jest wykorzystywana wyłącznie do celów naukowych.

Rozpoznanie schizofrenii opiera się głównie na przeprowadzonym przez członka rodziny, przyjaciół, współpracowników, psychiatrę, pracownika socjalnego, psychologa klinicznego lub innego klinicystę oraz od pacjenta. Długość objawów oraz oraz ich obecność w których muszą występować określone kryteria są wymagane do skutecznego zdiagnozowania schizofrenii. Wszelkiego rodzaju psychozy przypominające schizofrenię uznawane są jako zaburzenia schizofreniczne.

Schizofrenia nie jest diagnozowana żadnymi badaniami laboratoryjnymi, mimo to przeprowadzane są badania w celu eliminacji wszelkiego rodzaju stanów chorobowych. Do diagnozowania schizofrenii brane są pod uwagę wszechstronne wywiady oraz badania fizykalne. Najczęściej schizofrenia jest powiązana z percepcją, myślenia oraz emocji i zaburzeń poznawczych.

Najczęściej występujące objawy przy występowaniu schizofrenii zostały oznaczona jako kryteria jakościowe, a zaliczamy do nich:

• halucynacje
• urojenia
• dziwaczne zachowania
• mutyzm – ubóstwo mowy
• anhedonia – brak zdolności do spontanicznego przeżywania uczuć
• apatia
• nieuwaga
• zobojętnienie
• uboga mimika
• utrudniona aktywność społeczna
• utrudnienia w komunikacji interpersonalnej

Schizofrenia – leczenie schizofrenii

Na przestrzeni lat leczenie schizofrenii znacząco się zmieniło. Dawniej leczenie schizofrenii ograniczało się do zastosowania śpiączki insulinowej. Obecnie ta metoda leczenia jest tylko historią, gdyż teraz znaczącą formą leczenia schizofrenii są leki przeciwpsychotyczne. Leki te stały się niezwykle skuteczne poprzez zastosowanie zsyntetyzowanie chloropromazyny.

Schizofrenia – leczenie farmakologiczne schizofrenii

Schizofrenia w XXI wieku jest leczona głównie za pomocą leków przeciwpsychotycznych. W początkowym etapie leczenia schizofrenii leczenie to pozytywnie wpływa na poprawę psychozy chorego, a w dalszej perspektywie czasu znacząco wpływa na objawy osiowe. Ze względu na fakt, iż leki te zaczynają działać dopiero po upływie 7-14 dni, to do stwierdzenia skuteczności działania leków potrzebne jest około 4 tygodnie. Niestety ale klasyczne leki przeciwpsychotyczne niosą za sobą liczne skutki uboczne. Głównym skutkami ubocznymi leków jest senność, zawroty głowy ,sztywność mięśni, drżenie kończyn, akatyzja, akineza oraz późna dyskineza.

Zdecydowanie droższym rozwiązaniem są nowoczesne leki atypowe. Preferowane leczenie tymi lekami opiewa pierwszą fazę leczenia schizofrenii. Mimo, że leki te są zdecydowanie lepsze, gdyż nie wywołują skutków ubocznych to sprawiają znaczące problemy z metabolizmem i mogą spowodować zespół metaboliczny. Najczęściej objawami jest zdecydowany przyrost masy ciała oraz liczne choroby z otyłością. Warto dodać, że nowe leki nie wywołują działania depresjonotwórczego, jak np. haloperidolu. Niestety nic nie wiadomo na temat zwiększonego ryzyka złośliwego zespołu neuroleptycznego.

Mimo dwóch grup leków, każda z nich działa pozytywnie na leczenie schizofrenii. Klinicznie nie wykazano, ale wielu specjalistów uważa, że leki atypowe są lepsze i skuteczniejsze w leczeniu schizofrenii. Dodatkowo zmniejszone objawy działań sedatywnych, znacząco poprawiają funkcjonowanie społeczne. Z tego powodu leki te są skuteczniejsze dla osób aktywnie fizycznie.

Lekooporna schizofrenia jest określeniem stosowany w sytuacji kiedy minimum dwa rodzaje leków nie wpływają pozytywnie na poprawę sytuacji chorego na schizofrenię. Jednym z leków wyboru jest klozapina. Leczenie tym lekiem jest niezmiernie skuteczne jednak powiązane z bardzo niebezpiecznymi dla życia i zdrowia pacjenta skutkami, a do najczęściej występujących zaliczamy zapalenie mięśnia sercowego oraz agranulocytozę. Klozapina wpływa również na obniżenie chęci przez chorującego na schizofrenię na zażywanie nadmiarów leków.

Suplementy diety w leczeniu schizofrenii

Często występujące informacje o skutecznym działaniu kwasu tłuszczowego omega-3 w skutecznym leczeniu schizofrenii jest bardzo dużo. Niestety ale kwas tłuszczony omega-3 nie poprawia objawów schizofrenii.